مجلة قلم رصاص الثقافية رهان أخير على دور الفكر الحر والمسؤول في إعادة بناء الوعي واستعادة منظومة القيم، "على قلم وساق" من أجل ثقافة هدفها الإنسان.
Wees geen pion in iemands oorlog!
Hoewel de sterren van de traditionele ideologieën die de voorbije twee eeuwen domineerden en die tot hun huidige lot hebben geleid zijn vervaagd, blijven velen vasthouden aan ideologie als wapen voor de mobilisatie en opjutting van de massa. Wat de effectiviteit daarvan in een samenleving versterkt en verdiept, is bovenal despotisme en onwetendheid; die invloed valt weg zodra die ideologie geconfronteerd wordt met individuele bevrijding, bewustzijn en de verlichting die mensen wordt onthouden. Hoewel de meeste aanhangers hun ideologie onderling zien als een bolwerk dat de macht verdedigt tegen binnenlandse bedreigingen, zal ze dat niet zijn als ze niet gepaard gaat met concrete actie en prestaties — met het verbeteren van de politieke, economische en sociale werkelijkheid van de groepen waarvoor ze wordt ingezet. De volkeren van vandaag zijn niet de volkeren van gisteren. Wie zich eraan overgeeft zonder aan die voorwaarde te voldoen, zijn de meute, de schare, de laagste kringen, de carrièremakers en opportunisten en hun volgers — mensen die houden van toegeeflijkheid en met uitgestrekte hand voor de poorten van de macht staan.
Anderen beschouwen ideologie als een verdedigingslinie van binnen tegen buiten. Ook daarvan valt weinig te verwachten na de snelle ontwikkelingen en veranderingen die de wereld doormaakte, waardoor de bedoelde externe bedreiging in staat is zelfs de sterkste fortificaties te doorboren en in één oogwenk tot stof te reduceren. Een klein lek in het lichaam van een dam kan voldoende zijn om die dam op een gegeven moment te laten instorten. Daarom is gokken op absurde ideologieën en vasthouden aan hun herhaling temidden van chaos, verdwaaldheid en instabiliteit onvermijdelijk een verloren weddenschap. Wie niet leert van de ervaringen van gisteren om fouten te vermijden, blijft gevangen in zijn verleden en zal terugvallen — en dan wordt het stilstaan op dezelfde plaats gepresenteerd als een historische prestatie.
In het Syrische geval bijvoorbeeld (om er slechts één te noemen) haalden de nieuwe ideologen van de regerende Ba’ath-partij opgelucht adem en mobiliseerden sinds het voorjaar van 2011 hun energieën om een rol terug te winnen die ze deels verloren hadden toen de oude garde van het toneel verdween en het land zich enigszins opende. Zij weten dat ze proberen leven te blazen in een lijk, maar dat deert hen niet zolang er mensen zijn die hun verstand uitschakelen. Hun retorische reanimatiepogingen, een vleierij aan de macht, waren in hun gevolgen dramatisch: tienduizenden slachtoffers werden geofferd op het altaar van de macht. Zij stuurden bijvoorbeeld niet hun eigen kinderen naar de “verdediging van het vaderland” — die lieten ze buiten de gevechten; de anderen stuurden de kinderen van anderen naar voren. Sterker nog: velen van hen leefden tijdens de jaren van conflict in een mate van welvaart die zij wellicht niet eens zouden hebben gekend in tijden van stabiliteit, terwijl anderen allerlei vormen van angst, gebrek, verdwaaldheid, onderdrukking en vernedering ervaarden, in wisselende gradaties.
Zij hebben altijd gegokt op de kracht van ideologische indoctrinatie ten bate van de macht en op haar rol in die bescherming — hoe kan het ook anders, zij zijn tenslotte haar lakeien, en dat is hun heilige taak. Maar wanneer zij aan zichzelf denken, wedden de meesten alleen op geld: ze weten dat de macht kan vervagen, maar geld heeft een blijvende macht, toepasbaar in elk tijdperk en op elke plaats. Zij weten dat alleen geld hen, onder de schaduw van welke macht dan ook, in veiligheid kan brengen — en zij hebben die weddenschap gewonnen.
Zolang elke macht haar lakeien en onderdanen heeft, zolang onwetendheid onze realiteit bepaalt en instincten het verstand overtroeven, zullen wij gevangen blijven door autoritaire ideologen op zowel individueel als collectief niveau — en dus kunnen wij geen bevrijde menigte zijn. Want het verbreken van boeien zal, als het niet bij het individu zelf begint, uiteindelijk tot niets leiden; in sommige omstandigheden kan het zelfs een terugval veroorzaken die degenen die hun boeien verbraken ertoe dwingt nieuwe boeien te zoeken om zichzelf opnieuw te ketenen, besmet door de kuddegedachte.
Het indoctrineren van kinderen in het bijzonder — en van jongeren natuurlijk — verandert hen in pionnen op het schaakbord; zo worden zij klaargestoomd om te sterven ter verdediging van de koning in een strijd die, hoe lang die ook uitgesteld mag zijn, onvermijdelijk komt. Het vasthouden aan die indoctrinatie terwijl wij in een tijd van snelle omwentelingen leven en juist zouden moeten mee-ademen met die veranderingen, betekent dat sommigen, uit wrok jegens een versleten ideologie, blijven grazen op verouderde ideeën, de tijd terugdraaien en trachten daaruit een collectieve identiteit te smeden die men achter de macht schaart ter verdediging. Terwijl de ideologen zich tegoed doen aan de voordelen van die macht, worden de ideologen zelf in de strijd voor die macht gegooid en zijn zij de eerste slachtoffers.
Voer daarom jouw strijd: een strijd voor individuele bevrijding en bewustwording tegen onwetendheid. Laat je niet gebruiken als pion in iemands oorlog — wie die ‘iemand’ ook is — en probeer niet gevangene te worden van de ideologen wier enige zorg hun eigen belangen en het behoud van de macht zijn. Want zodra je gevangen bent, kan men je op elk moment veranderen in een pion in andermans gevechten en je in het vuur van een strijd werpen die je doet geloven — of je overtuigd — dat het jouw strijd is, nobel en subliem, terwijl jij er geen enkel belang bij hebt. Wedloop dus niet naar de dood omdat anderen wedijveren om jou te laten verliezen; weet dat jouw leven waardevol is, en dat als je het verliest, jij de enige verliezer zult zijn, ongeacht de uitslag van de beslissende strijd waarin jij en anderen misleid werden.
De hoogste mate van dwaasheid is precies doen wat men van je wil dat je doet terwijl je gelooft dat het jouw eigen wil is, zonder te beseffen dat je slechts een pion bent, het slachtoffer van zowel de harde als de zachte vormen van indoctrinatie.
